21 stycznia 2024 minęła 110. rocznica urodzin Zygfryda Gardzielewskiego. Był on wybitnym artystą książki – typografem, który całe swoje życie związał z Toruniem. Od 1945 roku był członkiem naszego Towarzystwa. W roku 1983 Lubelskie Towarzystwo Miłośników Książki w uznaniu jego wybitnej w skali kraju działalności bibliofilskiej nadało mu Order Białego Kruka ze Słonecznikiem (Signum Albi Corvi cum Heliantho). Honorowe członkostwo macierzystego towarzystwa nadaliśmy mu w roku 1990.

Największym i niezapomnianym dziełem Zygfryda Gardzielewskiego jest Antykwa Toruńska, którą zaprojektował w roku 1956, a pierwszy druk został złożony ręcznie w roku 1958. Czcionka została odlana po raz pierwszy w roku 1960 w Odlewni Czcionek Grafmasz w Warszawie, a obecnie dostępna jest także w postaci fontu komputerowego.

Sławę wśród miłośników książek przyniosły Zygfrydowi Gardzielewskiemu opracowane graficznie przez niego książki i katalogi. Ich lista zawiera niemal 700 pozycji. Stworzył kilkadziesiąt plakatów i niezliczoną liczbę druków okolicznościowych.

O wiele mniej znane są ekslibrisy wykonane przez Zygfryda Gardzielewskiego. Dlatego dobrze się stało, że nasz komiliton Aleksander Kotlewski podjął się trudu ich zebrania i opracowania. Pod koniec 2023 roku ukazała się nakładem autora, ale pod auspicjami Towarzystwa Bibliofilów im. Joachima Lelewela w Toruniu publikacja: „O ekslibrisach Zygfryda Gardzielewskiego”. Aleksandrowi Kotlewskiemu udało się dotrzeć do 16 ekslibrisów. 13 z nich zostało wykonanych dla osób fizycznych (w tym dla członków rodziny Zygfryda Gardzielewskiego), a 3 dla instytucji (Książnica Miejska w Toruniu, Dom Książki w Bydgoszczy, Towarzystwo Naukowe w Toruniu). Autor prezentuje reprodukcje ekslibrisów i przybliża sylwetki wszystkich tych osób, dla których zostały one stworzone.

Prawdopodobnie Zygfryd Gardzielewski wykonał około 25 ekslibrisów. Miejmy nadzieję, że ta najnowsza publikacja (A. Kotlewski pisze, że jest to zarazem jego ostatni druk i że jego przygoda z drukarstwem artystycznym jest zakończona) popularyzująca piękne ekslibrisy będzie szansą na odnalezienie tych, do których Aleksandrowi Kotlewskiemu nie udało dotrzeć.

Elżbieta Wyrzykowska